ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΣΕ ΜΕΘ
Κρανιοεγκεφαλική κάκωση: με τον όρο αυτό εννοούμε την παροδική ή μόνιμη βλάβη του εγκεφάλου μετά από μια βίαιη πρόσκρουση της κεφαλής ή του προσώπου σε κάποιο αντικείμενο. Συνήθως συνοδεύεται από αιμορραγία ή/και εγκεφαλικό οίδημα. Ανάλογα με τη βαρύτητα της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης τα συμπτώματα ποικίλουν από απλή διάσειση, μέχρι απώλεια συνείδησης και κώμα. Τα συνηθέστερα αίτια των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων είναι τροχαία ατυχήματα, πτώσεις, ατυχήματα κατά την διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων ή και εργατικά ατυχήματα. Η θεραπεία των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων περιλαμβάνει την υποστήριξη όλων των ζωτικών λειτουργιών. Επειδή ο εγκέφαλος συχνά γίνεται οιδηματώδης (πρήζεται) μετά από μια τέτοια κάκωση, η πίεση μέσα στην κρανιακή κοιλότητα (ενδοκράνια πίεση) μπορεί να αυξηθεί. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ενδέχεται να προκληθεί περαιτέρω βλάβη στον εγκέφαλο, οπότε θα πρέπει να ληφθούν μέτρα (π.χ. καταστολή) για τη μείωση της ενδοκράνιας πίεσης. Η βαρύτητα των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ποικίλει. Μερικοί ασθενείς επιτυγχάνουν πλήρη αποκατάσταση, ενώ κάποιοι άλλοι μπορεί να υποστούν σοβαρή, μόνιμη εγκεφαλική βλάβη ή ακόμη και θάνατο.
Σήψη: ο όρος σήψη περιγράφει την κατάσταση που προκύπτει από την ταχεία εξάπλωση μιας λοίμωξης σε όλο τον οργανισμό και καταλήγει να είναι απειλή για τη ζωή. Στη σήψη η απάντηση του οργανισμού στη λοίμωξη δημιουργεί ένα επιπλέον πρόβλημα: την πρόκληση γενικευμένης φλεγμονής που μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκειες οργάνων. Είναι γνωστό ότι η σήψη προκύπτει μετά από λοίμωξη καθώς και ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι περισσότερο ευάλωτοι, αυτό που δεν είναι ακόμα σαφές είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι ασθενείς επηρεάζονται περισσότερο σοβαρά σε σχέση με τους υπόλοιπους. Ο πιο σημαντικός τρόπος αντιμετώπισης των λοιμώξεων είναι η πρόληψή τους, αλλά και η έγκαιρη αντιμετώπισή τους. Υπάρχουν διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την θεραπεία της σήψης. Η έγκαιρη διάγνωση καθώς και η επιθετική αντιμετώπιση των λοιμώξεων μέσα στις πρώτες ώρες, είναι απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχή αντιμετώπιση της σήψης.
Καταπληξία - Σοκ (Shock): ως καταπληξία ορίζεται η μείωση της παροχής αίματος στα ζωτικά όργανα (εγκέφαλος, πνεύμονες, καρδιά, νεφροί κ.α). Η καταπληξία συμβαίνει όταν η αρτηριακή πίεση δεν είναι επαρκής για να παρέχει αίμα στα ζωτικά όργανα. Υπάρχουν πολλά αίτια καταπληξίας. Τα περισσότερο συνηθισμένα είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, η αιμορραγία και η σήψη. Η θεραπεία του shock εξαρτάται από την αιτία και αποσκοπεί στην αποκατάσταση της αρτηριακής πίεσης και της αιματικής ροής στα ζωτικά όργανα.
Ρήξη Εγκεφαλικού Ανευρύσματος: ως ανεύρυσμα της εγκεφαλικής αρτηρίας εννοείται η διάταση (σαν μπαλόνι) και η εξασθένηση των τοιχωμάτων του αγγείου. Όταν επέλθει ρήξη του ανευρύσματος, προκαλείται αιμορραγία στον εγκέφαλο που ανάλογα με την εντόπισή της μπορεί να είναι υπαραχνοειδής, ενδοπαρεγχυματική ή ενδοκοιλιακή αιμορραγία. Πολλά ανευρύσματα μπορεί να είναι συγγενή (παρόντα από τη γέννηση), ενώ άλλα είναι επίκτητα, προκύπτοντας από την αποδυνάμωση των τοιχωμάτων του αγγείου λόγω της ηλικίας, από τραυματισμό των αγγείων ή στο πλαίσιο της αρτηριοσκλήρυνσης. Για την διάγνωση συνήθως απαιτείται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας (CT) εγκεφάλου, ενώ η φροντίδα των ασθενών έγκειται στην θεραπεία της αιτίας του ανευρύσματος και η επιδιόρθωση του αγγείου. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα πρέπει να έχει αυστηρό έλεγχο της αρτηριακής του πίεσης ώστε να αποφευχθεί το stress στο ανεύρυσμα, ενώ αν έχει ήδη επέλθει η ρήξη, ενδέχεται να χρειαστεί επιδιόρθωση του αγγείου (χειρουργική αποκατάσταση, εμβολισμός). Η πρόγνωση είναι ανάλογη της βαρύτητας της αιμορραγίας με ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών να χάνει τη ζωή του ή να υφίσταται βαριά αναπηρία.
Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ): τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια συμβαίνουν όταν προκαλείται μόνιμη βλάβη σε τμήμα του εγκεφάλου λόγω διαταραχής στην εγκεφαλική αιματική ροή. Τα ΑΕΕ μπορεί να είναι είτε ισχαιμικά (όταν οι αρτηρίες που αρδεύουν με οξυγόνο τον εγκέφαλο αποφράσσονται ή θρομβώνονται), είτε αιμορραγικά (όταν συμβαίνει ρήξη κάποιας αρτηρίας και αιμορραγία μέσα στον εγκέφαλο ή γύρω από αυτόν). Τα ΑΕΕ ενδέχεται να καταλείπουν πρόσκαιρη ή μόνιμη αναπηρία η σοβαρότητα της οποίας θα εξαρτηθεί από την έκταση της βλάβης και από την ταχύτητα των παρεμβάσεων (επαναιμάτωση στα ισχαιμικά, αιμόσταση στα αιμορραγικά).
Τραύμα: Στη ΜΕΘ νοσηλεύονται συνήθως οι ασθενείς με πολλαπλά τραύματα σε πολλά όργανα του σώματος, μετά από τροχαίο ατύχημα, πυροβολισμό, πτώση από ύψος, κλπ. Το τραύμα μπορεί να προκαλέσει ποικιλία βλαβών σε διάφορα ζωτικά όργανα. Ο τραυματισμός στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσει κρανιοεγκεφαλική κάκωση, ενώ ο τραυματισμός στον αυχένα ή την ράχη μπορεί να προκαλέσει βλάβη στη σπονδυλική στήλη και παράλυση. Μπορεί ακόμα να αφορά όργανα του θώρακα (π.χ. καρδιά, πνεύμονες) ή της κοιλίας ή και κατάγματα οστών. Η ειδική θεραπεία που θα χρειαστούν οι πολυτραυματίες ασθενείς θα εξαρτηθεί από το μέρος του σώματος που έχει υποστεί τον τραυματισμό. Ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να χρειαστούν χειρουργική επέμβαση προκειμένου να επιδιορθωθούν οι προκληθείσες βλάβες ή για τον έλεγχο αιμορραγίας, ενώ κάποιοι άλλοι μπορεί να χρειαστούν ειδικές θεραπείες (π.χ. εμβολισμός κλπ).
Οξεία παγκρεατίτιδα: το πάγκρεας είναι ένα ενδοκοιλιακό όργανο και συμμετέχει με τα ένζυμα που παράγει στην πέψη και απορρόφηση των τροφών. Η παγκρεατίτιδα είναι φλεγμονή του οργάνου αυτού που προκαλείται συνήθως από χολόλιθο που μετακινείται και αποφράσει τον παγκρεατικό πόρο. Η φλεγμονή αυτή καταστρέφει το πάγκρεας και απελευθερώνει ουσίες οι οποίες είναι τοξικές για όλα τα όργανα του σώματος και προκαλείται με αυτό τον τρόπο πολυοργανική ανεπάρκεια. Οι περισσότερες παγκρεατίτιδες είναι ήπιες στην πλειοψηφία τους, ένα μικρό ποσοστό όμως θα χρειαστεί νοσηλεία στη ΜΕΘ λόγω της βαρύτητας της νόσου τους. Από τους νοσηλευόμενους με παγκρεατίτιδα στη ΜΕΘ, ένα σημαντικό ποσοστό δεν θα καταφέρει να επιβιώσει.
Περιτονίτιδα: πρόκειται για εκτεταμένη φλεγμονή της περιτοναϊκής κοιλότητας (κοιλίας) που προκαλείται από την παρουσία μικροβίων. Η συχνότερη αιτία περιτονίτιδας είναι η ρήξη του εντέρου και η απελευθέρωση του περιεχομένου του στην κατά τα άλλα άσηπτη περιτοναϊκή κοιλότητα (π.χ. οξεία σκωληκοειδίτιδα). Πρόκειται για βαρύτατη κατάσταση η οποία δεν αφορά μόνο την κοιλιά, αλλά όλα τα όργανα του σώματος, διότι προκαλεί σήψη και πολυοργανική ανεπάρκεια. Χρειάζεται άμεση χειρουργική αντιμετώπιση και νοσηλεία στη ΜΕΘ.
Πολυοργανική ανεπάρκεια: Πρόκειται για βλάβη σε περισσότερα από ένα όργανα του σώματος (π.χ. αναπνευστική, καρδιακή, νεφρική, ηπατική ανεπάρκεια). Κυριότερες αιτίες είναι η σήψη, τα πολλαπλά τραύματα, η παγκρεατίτιδα, κλπ. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Στη ΜΕΘ γίνεται μηχανική και φαρμακευτική υποστήριξη των οργάνων που ανεπαρκούν. Μεγάλο ποσοστό των ασθενών αυτών δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν, παρά τη μέγιστη υποστήριξη.
Μετεγχειρητική παρακολούθηση/υποστήριξη ασθενών: ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να χρειαστούν παρακολούθηση σε περιβάλλον αυξημένης φροντίδας μετά από κάποια χειρουργική επέμβαση. Μερικές φορές αυτό είναι προγραμματισμένο όπως για παράδειγμα μετά από μια μείζονα αγγειοχειρουργική ή καρδιοχειρουργική επέμβαση. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις όμως, η εισαγωγή στη ΜΕΘ δεν είναι εκ των προτέρων αποφασισμένη, αλλά καθίσταται αναγκαία όταν προκύπτουν διεγχειρητικές επιπλοκές, όπως για παράδειγμα μη αναμενόμενη αιμορραγία, υπόταση, διαταραχές του καρδιακού ρυθμού, ή αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι ασθενείς που προγραμματισμένα εισαγονται στη ΜΕΘ μετά από μια χειρουργική επέμβαση συνήθως νοσηλεύονται για σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η διάρκεια νοσηλείας εκείνων που θα εισαχθούν εκτάκτως, ποικίλει ανάλογα με τη φύση του προβλήματος που τους οδήγησε στη ΜΕΘ.
Πνευμονία - Αναπνευστική ανεπάρκεια: ως αναπνευστική ανεπάρκεια ορίζεται η αδυναμία των πνευμόνων να επιτελέσουν το σκοπό τους ο οποίος είναι ο εμπλουτισμός του αίματος σε οξυγόνο το οποίο θα μεταφερθεί στους ιστούς και η απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα. Όταν διαταράσσονται αυτές οι βασικές λειτουργίες, μπορεί να απειληθεί η ζωή των ασθενών. Υπάρχουν πολλές αιτίες αναπνευστικής ανεπάρκειας, η συνηθέστερη όμως που μπορεί να οδηγήσει τους ασθενείς στη ΜΕΘ είναι η λοίμωξη (πνευμονία). Η πνευμονία μπορεί να προκληθεί από ποικίλους παράγοντες όπως τα βακτήρια, οι ιοί ή και οι μύκητες. Οι σοβαρές πνευμονίες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή φλεγμονή στους πνεύμονες μια κατάσταση που ονομάζεται ARDS και μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή. Οι πνευμονίες συνήθως αντιμετωπίζονται με συνδυασμό αντιβιοτικής αγωγής και υποστηρικτικής θεραπείας. Οι ασθενείς με σοβαρή πνευμονία συχνά χρειάζεται να διασωληνωθούν και να τεθούν στο μηχανικό αερισμό (μέσω του αναπνευστήρα) προκειμένου να υποστηριχθεί η αναπνοή τους μέχρι να βελτιωθεί η κατάσταση των πνευμόνων τους.
Καρδιακή ανεπάρκεια: υπάρχει ένα φάσμα επειγουσών καταστάσεων που σχετίζονται με την διαταραχή της καρδιακής λειτουργίας που μπορεί να απαιτήσουν τη νοσηλεία ασθενών σε ΜΕΘ. Οι περισσότεροι ασθενείς με τα προβλήματα αυτά νοσηλεύονται σε εξειδικευμένες Μονάδες Εντατικής Παρακολούθησης Καρδιοπαθών (ΜΕΠΚ), αλλά κάποιοι με περισσότερα προβλήματα θα χρειαστούν νοσηλεία στη ΜΕΘ. Η πιο κοινή καρδιολογική παθολογία που θα οδηγήσει σε νοσηλεία σε ΜΕΘ είναι η απορρύθμιση της καρδιακής ανεπάρκειας. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια παθολογική κατάσταση στην οποία ο καρδιακός μυς αδυνατεί να κυκλοφορήσει επαρκή ποσότητα αίματος στον οργανισμό με επακόλουθη την εμφάνιση καταπληξίας (shock) και πολυοργανικής ανεπάρκειας. Η θεραπεία της απορρύθμισης της καρδιακής ανεπάρκειας εξαρτάται από την αιτία της. Οι ασθενείς με απόφραξη των στεφανιαίων αγγείων ή με βαλβιδοπάθειες μπορεί να χρειαστούν χειρουργική ή άλλη επεμβατική μέθοδο (π.χ. τοποθέτηση stent) για την αποκατάσταση των βλαβών τους. Οι περισσότεροι ασθενείς θα λάβουν φαρμακευτική αγωγή που βελτιώνει τη συσταλτικότητα της καρδιάς (ενίσχυση της καρδιακής αντλίας) και με τον τρόπο αυτόν αναμένεται η βελτίωση της παροχής αίματος στον οργανισμό.
Διαταραχές Επιπέδου Συνείδησης: Η συνείδηση, δηλαδή η ικανότητα αντίληψης και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, αποτελεί ένα εκ των ων ουκ άνευ χαρακτηριστικό της ζωής. Η απώλεια της συνείδησης αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό από τα βασικά σημεία που υποδηλώνουν μία απειλητική για τη ζωή παθολογική κατάσταση. Στις βασικές διαταραχές του επιπέδου συνείδησης περιλαμβάνονται το παραλήρημα, το κώμα και η πιο ακραία διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, ο εγκεφαλικός θάνατος.
Διαταραχές επιπέδου συνείδησης
Η συνείδηση έχει δύο συστατικά στοιχεία, την εγρήγορση και τον προσανατολισμό.
- Εγρήγορση είναι η δυνατότητα αντίληψης του περιβάλλοντος (αφύπνιση).
- Προσανατολισμός είναι η ικανότητα κατανόησης των σχέσεων με το περιβάλλον (απαντητικότητα).
Τα δύο αυτά συστατικά χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση των διαταραχών του επιπέδου συνείδησης.
Οι βασικές διαταραχές του επιπέδου συνείδησης είναι οι ακόλουθες:
- Το άγχος και η ληθαργική κατάσταση, όπου το άτομο διατηρεί τις αισθήσεις του (βρίσκεται σε εγρήγορση) και τον προσανατολισμό του, αλλά υπάρχει διαταραχή της προσοχής (δηλαδή του βαθμού εγρήγορσης).
- Το σύνδρομο εγκλεισμού (locked-instate) χαρακτηρίζεται από διατήρηση της εγρήγορσης και του προσανατολισμού με ταυτόχρονη σχεδόν πλήρη απουσία κινητικής απάντησης. Η παθολογική αυτή κατάσταση προκαλείται από αμφοτερόπλευρη βλάβη των κινητικών οδών στην κοιλιακή μοίρα της παρεγκεφαλίδας, που έχει σαν αποτέλεσμα την κατάργηση όλων των εκούσιων κινήσεων, εκτός από τις κινήσεις των οφθαλμών προς τα πάνω και προς τα κάτω και το άνοιγμα και κλείσιμο των βλεφάρων.
- Το παραλήρημα και η άνοια είναι παθολογικές καταστάσεις όπου διατηρείται η εγρήγορση, αλλά διαταράσσεται ο προσανατολισμός. Η μεταβολή του προσανατολισμού μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις (όπως συμβαίνει στο παραλήρημα) ή μπορεί να είναι σταθερή (όπως συμβαίνει στην άνοια).
- Η φυτική κατάσταση χαρακτηρίζεται από μερική διατήρηση της αφύπνισης (ο ασθενής μπορεί να ανοίξει τα μάτια του), χωρίς όμως διατήρηση της ικανότητας απάντησης στα διάφορα ερεθίσματα («απαντητικότητα»). Μπορεί να παρατηρηθούν αυτόματες κινήσεις και κινητική απάντηση στον εν τω βάθει πόνο, οι κινήσεις όμως αυτές γίνονται χωρίς κάποιον σκοπό. Μετά την πάροδο ενός μήνα η παθολογική αυτή κατάσταση χαρακτηρίζεται ως εμμένουσα φυτική κατάσταση.
- Το κώμα χαρακτηρίζεται από την πλήρη απουσία εγρήγορσης και προσανατολισμού (μη αφυπνίσιμη αγνωσία). Μπορεί να παρατηρηθούν αυτόματες κινήσεις και κινητικές απαντήσεις στον εν τω βάθει πόνο, οι κινήσεις όμως αυτές είναι χωρίς κάποιον σκοπό.
- Ο εγκεφαλικός θάνατος μοιάζει με το κώμα ως προς το ότι απουσιάζει πλήρως η εγρήγορση και ο προσανατολισμός. Εντούτοις, ο εγκεφαλικός θάνατος διαφέρει από το κώμα ως προς τα εξής δύο βασικά στοιχεία:
- χαρακτηρίζεται από απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους, συμπεριλαμβανομένης και της δραστηριότητας των κρανιακών νεύρων και της αυτόματης αναπνοής.
- είναι πάντα μη αναστρέψιμος.
Αιτίες διαταραχής του επιπέδου συνείδησης.
Σε μια προοπτική μελέτη των νευρολογικών επιπλοκών σε μια παθολογική ΜΕΘ, το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) ήταν η συνηθέστερη αιτία διαταραχής του επιπέδου συνείδησης κατά την εισαγωγή του ασθενούς στη ΜΕΘ, ενώ η σηπτική εγκεφαλοπάθεια ήταν η συνηθέστερη αιτία διαταραχής του επιπέδου συνείδησης που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια νοσηλείας στη ΜΕΘ.
Άλλα πιθανά αίτια διαταραχής επιπέδου συνείδησης μη τραυματικής αρχής είναι:
- Εγκεφαλοπάθεια σηπτικής αιτιολογίας, λοίμωξη ΚΝΣ
- Κυκλοφορική καταπληξία, χαμηλή καρδιακή παροχή
- Ισχαιμικό ή αιμορραγικό ΑΕΕ
- Επιληπτική κατάσταση
- Υπογλυκαιμία
- Υποξία, υπερκαπνία
- Δυσνατριαιμία
- Δηλητηρίαση από φάρμακα, αλκοολικό στερητικό σύνδρομο
- Ηπατική/ουραιμική εγκεφαλοπάθεια
- Παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα
- Επινεφριαδική ανεπάρκεια
ΚΩΜΑ
Ο ασθενής σε κωματώδη κατάσταση δεν διατηρεί, όπως προαναφέρθηκε, εγρήγορση και προσανατολισμό. Το κώμα μπορεί να οφείλεται σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες παθολογικές καταστάσεις:
- Διάχυτη αμφοτερόπλευρη εγκεφαλική βλάβη.
- Ετερόπλευρη εγκεφαλική βλάβη, που προκαλεί μετατόπιση της μέσης γραμμής και συμπίεση του άλλου εγκεφαλικού ημισφαιρίου.
- Υπερσκηνιδιακή χωροκατακτητική βλάβη, που προκαλεί εγκολεασμό μέσω του σκηνιδίου της παρεγκεφαλίδας και συμπίεση του εγκεφαλικού στελέχους.
- Χωροκατακτητική εξεργασία του οπισθίου κρανιακού βάθρου, που προκαλεί άμεση συμπίεση του εγκεφαλικού στελέχους.
- Τοξικές ή μεταβολικές εγκεφαλοπάθειες (συμπεριλαμβανομένης και της υπερδοσολογίας φαρμάκων).
- Επιληπτική κατάσταση (status epilepticus) χωρίς σπασμούς.
- Φανομενικό κώμα (π.χ. κατάσταση εγκλεισμού [locked-instate], υστερική αντίδραση).
Οι συνηθέστερες αιτίες κώματος σύμφωνα με τη βιβλιογραφία είναι η καρδιακή ανακοπή (31%) και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο/ενδοεγκεφαλική αιμορραγία (36%).
ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Στον ορισμό του εγκεφαλικού θανάτου κατά UDDA (Uniform Determination of Death Act) αναφέρονται τα ακόλουθα:
«το άτομο που έχει υποστεί (1) μη αναστρέψιμη διακοπή της λειτουργίας του κυκλοφορικού ή του αναπνευστικού συστήματος ή (2) μη αναστρέψιμη διακοπή όλων των λειτουργιών ολόκληρου του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου και του εγκεφαλικού στελέχους, είναι νεκρό». Το δεύτερο μέρος αυτής της επισήμανσης είναι ο σκοπός του προσδιορισμού του εγκεφαλικού θανάτου. Συνηθέστερα ο εγκεφαλικός θάνατος είναι αποτέλεσμα κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων και ενδο-εγκεφαλικής αιμορραγίας, όπου η αυξημένη ενδο-κρανιακή πίεση έχει σαν αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής αίματος προς όλες τις περιοχές του εγκεφάλου.
Ο εγκεφαλικός θάνατος αποτελεί μία παγκοσμίως ιατρικά και νομικά αποδεκτή έννοια και δεν έχει καμία σχέση με τις διάφορες μορφές χρόνιας φυτικής κατάστασης, όπου ο ασθενής διατηρεί αυτόματη αναπνοή και πιθανώς κάποιο ελάχιστο επίπεδο συνείδησης. Η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών καταστάσεων είναι ιατρικά απολύτως σαφής και σε καμία περίπτωση άνθρωποι σε φυτική κατάσταση δεν θεωρούνται εγκεφαλικά νεκροί. Για το λόγο αυτό είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι η ολοκληρωτική και ανεπανόρθωτη βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους αποτελεί ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για να θεωρηθεί όλος ο εγκέφαλος νεκρός.
Η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου είναι κλινική και περιλαμβάνει την αναγνώριση της αιτίας της οξείας εγκεφαλικής βλάβης καθώς και την αναγνώριση των εξής κλινικών σημείων: απώλεια συνείδησης (κώμα) διάρκειας άνω των 24 ωρών, απουσία αντανακλαστικών και ανταπόκρισης σε εξωτερικά ερεθίσματα καθώς και απουσία αυτόματης αναπνοής. Με τη διαπίστωση των ανωτέρω προϋποθέσεων διενεργούνται οι κλινικές δοκιμασίες (τεστ εγκεφαλικού θανάτου).
Οι δοκιμασίες για τη διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου διενεργούνται από 3 διαφορετικούς ιατρούς και συγκεκριμένα τον θεράποντα Εντατικολόγο, καθώς και δυο ακόμα ιατρούς με ειδικότητα Αναισθησιολογίας, Νευρολογίας ή Νευροχειρουργικής. Οι δοκιμασίες αυτές περιλαμβάνουν πολλές ειδικές και αλάνθαστες κλινικές και εργαστηριακές δοκιμασίες, οι οποίες διενεργούνται δύο φορές σε διάστημα 6 έως 12ωρών.
Το άρθρο 12, παρ. 6 του νόμου 2737/27-8-99 αναφέρει ρητά τα εξής:
«Όταν τεθεί η διάγνωση της νέκρωσης του εγκεφαλικού στελέχους και εφόσον οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, υποχρεούται η ομάδα να προβεί στη σύνταξη πιστοποιητικού θανάτου. Μόνο εάν πρόκειται να γίνει μεταμόσχευση συνεχίζεται η τεχνητή υποστήριξη».
Η κλινική διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου στη Μ.Ε.Θ., δηλαδή πότε ένα άτομο είναι νεκρό, είναι υποχρεωτική όπως και κάθε άλλη διάγνωση από ηθικής, νομικής και ιατροδικαστικής άποψης.
Σε περίπτωση εγκεφαλικού θανάτου η οικογένεια του δυνητικού δότη προσεγγίζεται και ενημερώνεται από τον θεράποντα ιατρό σε συνεργασία με τον Συντονιστή Μεταμοσχεύσεων της Μ.Ε.Θ. για τη δυνατότητα δωρεάς ιστών και οργάνων με σκοπό τη μεταμόσχευση. Οι Συντονιστές Μεταμοσχεύσεων είναι ιατροί ή εξειδικευμένοι νοσηλευτές, που εργάζονται σε Μ.Ε.Θ. και είναι αρμόδιοι για την ενημέρωση των συγγενών του εκλιπόντος και την οργάνωση της πολύπλοκης διαδικασίας της δωρεάς, σε συνεργασία πάντοτε με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.).
O Ε.Ο.Μ., ως ο αρμόδιος φορέας του Υπουργείου Υγείας, είναι υπεύθυνος για το συντονισμό, την επίβλεψη και τον έλεγχο κάθε είδους μεταμοσχεύσεων οργάνων, ιστών και κυττάρων. Μόνο εφ’ όσον η οικογένεια εκφράσει τη συναίνεσή της εγγράφως -και αφού γνωστοποιηθεί στον Ε.Ο.Μ. η πρόθεση της δωρεάς οργάνων- ενεργοποιείται η διαδικασία της μεταμόσχευσης.
Στο τετραψήφιο 1147 ή www.eom.gr, οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν με εκπροσώπους του Ε.Ο.Μ. και να ενημερωθούν σωστά και υπεύθυνα, προκειμένου να αποφασίσουν να κάνουν πραγματικότητα τη σημασία της δωρεάς ιστών και οργάνων, με σκοπό να δίνεται μία δεύτερη ευκαιρία για ζωή σε ακόμη περισσότερους συνανθρώπους μας.